Umjetnički turistički potencijali Općine Konjic

Prema predanju, hair-sahibija Repovačke džamije je bio Muhammed (Mehmed)-beg, sin Alijin, poznat kao Hudaverdi Basna. U njegovoj vakufnami zapisano je da je prije njenog sastavljanja 1579. godine “sagradio džamiju u kasabi Konjice”. Treba imati u vidu da se u to vrijeme i kasaba na lijevoj obali Neretve, koja je već 1550/51. godine nosila zvaničan naziv Belgraddžik (Konjic), ali ponegdje i Konjic (Belgraddžik). Prvi rad u kojem su se pojavili neki podaci o bogomoljama na desnoj obali Neretve bio je onaj koji je napisao Alija Nametak još 1939.godine.

Godine 1983. Hivzija Hasandedić je u svom radu o hercegovačkim vakufima i vakifima utvrdio da je Repovačku džamiju 1579.godine sagradio Hudaverdi Mehmed-čauš Bosna i da on potiče iz begovske porodice Repovaca. Za izgradnju minareta koji se nalazi na lijevoj strani od ulaznih vrata, a i za nastanak ove džamije, vezana je jedna legenda. Naime, poslije smrti svoje žene Lejle i kćeri Jasmine, Hudaverdi je naredio neimarima da se minaret izgradi na lijevoj strani, strani srca, u znak ljubavi prema njima.

Repovačka džamija je tokom vremena mjenjala svoju namjenu. U izvornoj funkciji sakralnog karaktera bila je do neposredno pred Drugi svjetski rat. U toku II svjetskog rata služila je kao konjušnica, a nakon rata je postala magacinski prostor u čijoj blizini se nalazila stočna pijaca. Srećom, godine 1990. Repovačka džamija je temeljito obnovljena, izmjenjena krovna konstrukcija i krovni pokrivač novim kamenim pločama, sanirana sofa i šerefi na munari.

U ratnim godinama (1992-1995.) Repovačka džamija je bila djelimično oštećena od artiljerijskog oruđa i oružja, te su ponovo sanirana oštećenja i dodatno podignute sofe ispred džamije, a u sklopu dvorišta urađena je abdesthana. U septembru 2007.godine Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine proglasila je Repovačku džamiju nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

Džamiju je sagradio Muhamed-Mehmed-čauš, sin hadži Abdijin, porijeklom iz Konjica. Za džamiju je napisana i vakufnama 1622.godine (hidžretske 1031.godine). Ne zna se tačna godina izgradnje džamije, te postoje različita mišljenja i zapisi pojedinih autora. Džamija najvjerovatnije sagrađena između 1622. i 1648.godine (Mulić). Godine 1848. Ali-paša Rizvanbegović je obnovio Tekijsku džamiju. Godine 1917. austrougarske vlasti su skinule olovni pokrov sa džamijske kupole (radi pravljenja oružja i oruđa), a 1922.godine džamija je ponovo obnovljena. Uslijed bombardovanja 1944.godine, džamija je bila oštećena.

U toku ratnih godina (1992.-1995.) objekat je pretrpio dvadesetak direktnih pogodaka granatama velikog kalibra, u munaru, kupolu i bočne zidove. Ponovo je renovirana. Uz džamiju je bila sagrađena halvetijska tekija, po čemu je i dobila naziv (halvetije su derviški red osnovan u XIV stoljeću). Derviši ove džamije su održavali dobre odnose sa dervišima nakšibendijske tekije u Seonici koja je utemeljena 1882. godine. To su bile jedine dvije tekije na ovim prostorima. Ova tekija je prestala sa radom 1941.godine.

Tekijska džamija je jedina potkupolna džamija i arhitektonski najvrijednija džamija u Konjicu. U Hercegovini ih je ukupno sedam, a Tekijska džamija je šesta po redu. Uz džamiju se nalazi i veliki harem sa nišanima na kojima se nalaze epitafi, jednostavni kratki tekstovi, bez oznaka, a većina ih je i bez natpisa. U proteklom periodu je Tekijska džamija prošla kroz različite faze u kojima je pretrpila različita oštećenja i skrnavljenja.

U martu 2006.godine Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine proglasila je Tekijsku džamiju nacionalnim spomenikom.

Vardačka džamija u Konjicu smještena je u naselju Varda po kom u narodu i nosi svoje ime. Vardačka džamija je, po Hivziji Hasandediću, bila jedna od osam molitvenih mjesta koje je spomenuo Evlija Čelebija u svom „Putopisu“ 1664. godine. Hivzija Hasandedić navodi da je graditelj ove džamije Husein-beg starenik vardačke porodice Mulić. Pretpostavlja se da je njegov mezar onaj koji se i danas nalazi uz mihrabski zid Vardačke džamije. Dr. Jusuf Mulić u knjizi „Konjic i njegova okolina za vrijeme osmanske vladavine“ navodi da je ovu džamiju sagradio Husein-beg buljukbaša, sin Mehmed-bega. Prilikom obnavljanja vođeni idejom da munara ove džamije bude znak spomena na vakat koji nam se desio predstavnici Islamske zajednice su odlučili da restaurirajući ovu džamiju i munaru ne obnavljaju dio koji je porušen tako da je ovo danas jedna od rijetkih džamija u Bosni i Hercegovini koja nema vrh munare.

Sagradio ju je Mehmed (Muhammed) Hudaverdi Bosna, tadašnji carski sluga, prije 1579. godine. To je potvrđeno u njegovoj vakufnami, koja je između 24. augusta i 23. septembra 1579. godine. Džamiju je prvi put obnovio Junuz-čauš (Alagić), pa je od tada izmijenila naziv u Junuz-čauševa, a po svome položaju u središtu kasabe Belgraddžik i Čaršijska džamija, koji se odomaćio. Džamija je pokrivena četverovodnim krovom. 

U vrijeme agresije na Bosnu i Hercegovinu (1992.-1995.) džamija je više puta pogođena artiljerijskim granatama. Tom prilikom su bili oštećeni krovna konstrukcija i zidovi objekta, a munara je pogođena više puta direktnim hicima, zbog čega se morala potpuno ukloniti i graditi ponovo. Tada su sanirana i oštećenja na samoj džamiji. U periodu od 2004. do 2006. godine na objektu je izvršeno mnogo intervencija od kojih su neke narušile njegovu izvornost. U prvom redu to se odnosi na intervencije u enterijeru.

U haremu džamije ima nekoliko zanimljivih starih nišana, od kojih je posebno zanimljiv nad mezarom na kamenoj kuburi Derviš-paše Dedage Čengića iz 1874.godine. Derviš-paša, zvani Dedaga Čengić, turski zborni zapovjednik, umro je u Konjicu na putu iz Gacka za Sarajevo 1874.godine. U borbama sa Crnogorcima bio je teško ranjen i trebalo ga je prebaciti u tursku vojnu bolnicu u Sarajevo, ali nije izdržao do Sarajeva, umro je u Konjicu gdje je i ukopan u haremu Čaršijske džamije. 

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine je u martu 2006.godine ovaj objekat proglasila nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

Objekte graditeljske cjeline čine: samostalna Crkva sv. Ivana Krstitelja, samostalna zgrada, tri pomoćna objekta (vjeronaučne prostorije-dvorane) i pokretno naslijeđe. Zgrada današnjeg samostana izgrađena je 1939.-1940.godine, a crkva sv. Ivana Krstitelja je građena duži vremenski period, u etapama. Objekat crkve je građen u periodu od 1895-97. godine, enterijer crkve završen 1909.godine, a zvonik je sagrađen 1919.godine. Objekat crkve nije izveden prema originalnom projektu koji je uradio arhitekta Josip Vrancaš iz Mađarske, koji je predstavljao jednog od najznačajnijih graditelja svog vremena na području Bosne i Hercegovine.

U maju 2006. godine Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila je graditeljsku cjelinu-Franjevački samostan u Konjicu nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

Na lokalitetu Varda u Konjicu 1885. godine započela izgradnja pravoslavne crkve – Hrama sv.Vasilija velikog, o čemu je u Sarajevskom listu bila obavještena i šira javnost. U svojim vanjskim formama, ovaj objekat je krajnje pojednostavljen i bez dekorativnih elemenata. Završen je 26.oktobra 1886.godine. Za razliku od eksterijera, enterijer crkve je bio bogato opremljen, a njegovu veliku vrijednost predstavljao je ugrađeni ikonostas koga su 1925.godine u rezbariji uradili konjički majstori, drvorezbari Sulejman Hadžizukić i Salko Alagić. Ikonostas je, po ugledu na vizantijsku školu, oslikao Sreto Domić, slikar, 1929.godine.

Zanimljivo je napomenuti da je jedna od ikona sadržavala mali kuriozitet. Naime, na njoj su sv. Kirilo i Metodije prikazani u franjevačkim habitima. Nažalost, u ratnim godinama (1992-95.) to je uništeno, kao i zgrada crkve i njena unutrašnjost. Iza 2000. godine crkva je opravljena, osnova ikonostasa je urađena, urađene su stepenice za portu i ograda na porti, popođavanje crkve, kao i unutrašnje osvijetljenje.

U novembru 2007. godine Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine proglasila je Crkvu sv.Vasilija Velikog, sa pokretnim dobrima -ikonama, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.